SEYAHAT ACENTALARININ TUR VEYA PAKET TURLARDA, HİZMET ALDIKLARI REHBERLERİN ÇALIŞMA ŞEKİLLERİ VE SİGORTALANMASINA İLİŞKİN DUYURU

Değerli üyeler,

Bilindiği üzere 6326 sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanununu 22.06.2012 tarih ve 28331 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmak suretiyle  yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanununun “Mesleğin icrası, odaya üyelik ve meslek sicilleri” başlıklı 4 üncü maddesinin birinci fıkrası;” Meslek, bu maddede belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde serbest meslek şeklinde veya 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine tabi olarak icra edilebilir.” düzenlemesini içermektedir.

İlgili madde hükmü, Birliğimiz üyesi seyahat acentalarının tur veya paket turlarında hizmet aldıkları rehberleri, Turist Rehberliği Meslek Kanunu’nda getirilen düzenlemeye uygun çalıştırılması gerekliliği nedeniyle ilgilendirmektedir. Açıklarsak;

1.)Acentala, iş çalışma şekli ve duyulan ihtiyacı göz önünde tutarak ya İş Kanunu hükümlerine uygun bordrolu rehber çalıştırmakta  ya da tur veya paket tur organizasyonuna katılan müşteri grubunun tabiiyetine  göre çeşitli dillerde ihtiyaç duyulan rehberi, serbest meslek erbabı olarak çalıştırmaktadırlar.

Bu doğrultuda, Birliğimize yapılan müracaatlarda uygulamada yaşanan sorunlar göz önünde tutularak rehberlerin yasal mevzuata uygun çalıştırılmasında izlenecek esaslar aşağıda açıklanarak konuya ilişkin, Birliğimiz yeminli mali müşavir Sn. İsmail KÖKBULUT’un görüşleri de ekte ayrıca sunulmaktadır.  (EK: 1)

2.) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun sosyal sigorta hükümleri ile getirilen hak ve yükümlülükleri ile sosyal sigorta işlemlerine ilişkin usul ve esasları düzenleyen 28 Eylül 2008 tarih 27011 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan  “5510 Sayılı Kanun Gereğince Sigortalı Sayılanlar, Sayılmayanlar, Sigortalılığın Başlangıcı, Kuruma Bildirilmesi ve Sona Ermesi Hakkında Tebliğ” hükümleri birlikte değerlendirilmiş olup, aşağıda görüşümüz açıklanmaktadır.

Tebliğin, “SİGORTALI SAYILANLAR” başlığı altındaki açıklamasında; 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının ( a ) bendine göre: Hizmet akdine tabi çalışanlar açısından; sigortalı sayılabilmek için sigortalının, işveren veya işveren vekili ya da alt işveren tarafından işe alınıp, hizmet akdine tabi çalıştırılması veya işe başlatılması gerekir.

4857 sayılı Kanun kapsamında işveren ile işçi arasındaki çalışma şeklini gösteren   sözleşmeyle; işçinin çalıştırılma şekli tam zamanlı, kısmi süreli, çağrı usulüne göre   bağıtlanır. Bu durumda işçi, hizmet akdine bağlı SGK kapsamında 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının ( a ) bendine göre sigortalı sayılır.  Bu kapsamda çalıştırılan rehberler açısından uyulması gerekli mevzuat hükümleri 5510 ve 4857 sayılı yasanın ilgili maddeleri ile ilişkilendirilmek zorundadır.

3.) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının ( b ) bendine göre; “Kendi adına ve Hesabına Bağımsız Çalışanlar” kapsamında “Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; a) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, ( b ) bendinde “Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar” sigortalı sayılırlar, hükmü  getirilmiştir.

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 65 nci maddesine göre gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabı kazancın tespit usulü bakımından,

• Vergiden muaf serbest meslek erbabı,
• Gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar olmak üzere

ikiye ayrılmaktadır.

Aynı Kanunu’nun, ”Vergiden Muaf Esnaf” başlıklı 9 uncu maddesinde sayılan ve buna benzer işleri gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz etmeyecek şekilde yapan, başka bir deşişle bu mükelleflerin ücretlisi konumuna girmeden, taahhütte bulunmadan sürekli olmayan ve ara sıra olmak üzere günübirlik veya kısa süreli hizmet verme şeklinde yapan kişilerin esnaf muaflığından yararlanacağı anlaşılmalıdır. 221 Seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “4.1. Defter tutma ve Belge düzeni” başlıklı bölümünün “30”numaralı ayrımındaki açıklamalara göre; “Serbest meslek faaliyetini arızi olarak yapanların defter tutma ve belge düzenleme zorunlulukları bulunmamaktadır. Ancak, bu kimselerin yaptıkları hizmetler karşılığında kendilerine yapılan ödemelerin, Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257 nci maddesinin Bakanlığımıza verdiği yetkiye istinaden aynı kanunun 234 üncü maddesi hükmü çerçevesinde “Gider Pusulası” ile tevsik edilmesi uygun bulunmuştur.

Bu durumda, serbest meslek faaliyetini mutad meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabı sayılır. VUK 155 nci maddesinde, serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak üzere mesleki teşekküllere kaydolmak, serbest meslek erbabı için işe başlamayı göstermektedir şeklinde düzenleme yer almaktadır. Ayrıca yasada, mesleki teşekküllere kayıt olanlardan, görevleri veya durumları icabı bilfiil mesleki faaliyette bulunmayacak olanların bildirmelerinde bu hususu da açıklayacağı tanımlanmıştır.

4. Seyahat acentalarının, tur ve paket turlarında hizmet gören rehberin,  5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası  Kanunu kapsamında mı? 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında mı? çalıştırıldığının açık ve net bir şekilde ispatlanabilir olması olası mağduriyetlerinin önlenmesi için zorunludur. Zira, serbest meslek şeklinde çalışabilmek için yasal yükümlülüklerini yerine getirmeyen rehberin, acenta tarafından çalıştırılması durumunda acenta, sigortasız rehber çalıştırması gibi bir riskle karşı karşıya kalacaktır. Serbest meslek şeklinde hizmet görenin stopajının ödendiğinin veya serbest meslek makbuzunun düzenlendiğinin ispat edilmesi halinde sigortasız işçi çalıştırmanın idari ve hukuki sorumluluklarından kurtulmak mümkün olacaktır. Aksi halde seyahat acentası 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işveren sayılacak ve sigortasız işçi çalıştırma nedeniyle idari para cezası, sigorta prim yükümlülükleri, cezaları gibi ağır bedeller ödenecektir. Bu nedenle eğer rehber, 4857 sayılı yasa gereğince çalıştırılacaksa tam zamanlı, kısmi ve çağrı usullerine göre çalıştırmasındaki usul ve esaslara uyularak sigortalaması yapılmak zorundadır.

5.)Uygulamada rehberlik faaliyetinin bir işyeri açılmadan ve herhangi bir organizasyona bağlı olmaksızın arızi olarak yapılması halinde ise elde edilen kazanç, arızi serbest meslek kazancı olacak ve söz konusu şahıslar adına acentalar tarafından gider pusulası düzenlenmesi gerekecektir. Söz konusu hizmetin birbirini tekrarlayan zamanlarda verilmesi, işlemin özü gereği işçi-işveren ilişkisinin olup olmadığı, yapılan işin bağımsız nitelikte bir serbest meslek faaliyeti değil de işverenin emir ve talimatları altında yapılan bir iş olduğu kanıtlanması veya iddia edilmesi durumunda iş hukuku ve sigorta mevzuatı yönünden cezai yaptırımlar olabilecektir.

Konu bu açıdan üyelerimize önemle ve özellikle duyurulur.

Saygılarımızla, 

TÜRKİYE SEYAHAT ACENTALARI BİRLİĞİ

(TÜRSAB)

EK:  Yeminli mali müşavir Sn. İsmail KÖKBULUT’un konu hakkındaki görüşü.